Θεόδωρου Κουδούνα - Απάντηση στην Ιδεοληψία της Αναρχίας
Σκοπός του βιβλίου είναι η διεξοδική εξέταση των αντιλήψεων της αναρχικής θεωρίας με τρόπο απλό και κατά το δυνατόν σύντομο. Ο αναρχισμός, μία υλιστική ιδεοληψία (όπως ο φιλελευθερισμός και ο σοσιαλμαρξισμός) διακρίνεται σε τρία ρεύματα: Τον μουτουελισμό (αμοιβαιότητα) του Προυντόν, τον κολεκτιβισμό του Μπακούνιν και τον αναρχοκομμουνισμό του Κροπότκιν. Στο παρόν πόνημα συγκεντρώθηκαν και εξετάζονται όλες οι βασικές αρχές κάθε ρεύματος και οι διαφορές μεταξύ τους. Αναφέρονται οι ιδέες των αναρχικών στοχαστών στους τομείς της κοινωνικής οργανωτικής δομής, της οικονομίας, της επιστήμης, των αξιών, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δικαιοσύνης. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό. Ταυτόχρονα προβαίνουμε σε αξιολόγηση - σύγκριση με τις εθνικιστικές ιδέες, αρχές και αξίες αποδίδοντας τις αρμόζουσες απαντήσεις σε κάθε τομέα.
Ιδιαίτερη συγκριτική και αξιολογική ανάλυση γίνεται στους τομείς της ηθικής και της θρησκείας. Το βιβλίο αποτελεί στην ουσία του ένα κώδικα που περιλαμβάνει κάθε αναρχικό ιδεολόγημα και ταυτόχρονα την ανατροπή του από το οπλοστάσιο των εθνικιστικών ιδεών. Είναι ένα ιδεολογικό όπλο που διαβάζεται με ευκολία και συνίσταται ιδιαίτερα σε αυτούς που δεν έχουν τη διάθεση να μελετήσουν δεκάδες νοηματικά ημιτελείς μπροσούρες και βαρετά βιβλία για την αναρχία, τα οποία δεν προσφέρουν παρά σκόρπιες και ενίοτε αντικρουόμενες μεταξύ τους αντιλήψεις.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ
O Πέτρος Κροπότκιν είναι αυτός που, στην προσπάθειά του να πλαισιώσει τις αναρχικές ιδέες με ένα πλέγμα ηθικών αξιών, εξέθεσε με τρόπο αρκετά διεξοδικό την ηθική του αναρχισμού. Αντιλαμβάνεται την ηθική σαν μία «επιστήμη» που υπαγορεύει στο ελεύθερο άτομο το καθήκον του. Αυτό αποτελεί μία ευκαιρία για έλεγχο και κριτική της αναρχικής ηθικής. Όλα τα στοιχεία (τα ονομάζουμε ηθικές αντιλήψεις) τα οποία παρατίθενται στο παρόν κεφάλαιο αφορούν κείμενα του Κροπότκιν. Σε αντίθετη περίπτωση θα γίνεται ειδική αναφορά.
Ηθική αντίληψη: « Η ιδέα του καλού και του κακού ενυπάρχει στην ανθρωπότητα. Ο άνθρωπος σε όποιο βαθμό διανοητικής ανάπτυξης και αν έφθασε, όσο θολές και αν είναι οι ιδέες του εξαιτίας των προκαταλήψεων και του ατομικού συμφέροντος, θεωρεί γενικώς καλό ό,τι είναι ωφέλιμο για την κοινωνία μέσα στην οποία ζει και κακό ό,τι είναι βλαβερό γι’ αυτήν».
Απάντηση: Είναι συνήθης η εμμονή να αποδίδεται μία ψεύτικη ιστορική διαχρονικότητα και καθολική κοινωνική ισχύς σε ιδέες που είναι «του συρμού» ή απλά βολεύουν την ανάπτυξη ενός ιδεολογικού οικοδομήματος. Από την αρχή της ιστορίας, οι ταγοί μίας κοινωνίας και μόνον, είχαν το δικαίωμα να δίνουν ονόματα σε έννοιες, και όχι οι κυβερνώμενοι. Οι έννοιες «καλός» και «κακός» δόθηκαν από αυτούς που τους διέκρινε η δύναμη του άρχοντα και η απόσταση από το σύνολο. Συνεπώς η αρχική έννοια «καλός» αναφέρεται στην έννοια «άρχων», ενώ η έννοια «κακός» στην έννοια «παρακατιανός». Ο Νίτσε παρατηρεί, χωρίς κάποιος να έχει διαφωνήσει, ότι οι έννοιες «καλός» και «κακός» πήραν μία κοινωνικά μη εγωιστική σημασία σε περιόδους παρακμής, όταν δηλαδή δεν υπήρχαν αριστοκρατικές αξιολογήσεις.
Ηθική αντίληψη: «Οι αναρχικοί έχουν μία ηθική απαλλαγμένη από κάθε καταπιεστική υποχρέωση και από κάθε κατασταλτική κύρωση. Ηθική η οποία βασίζεται στην αλληλοβοήθεια και στην αδελφοποίηση όλων των ανθρωπίνων ομάδων. Αυτή η ηθική βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τον τύπο κοινωνίας που επιθυμούν να προωθήσουν. Ο πολιτισμένος άνθρωπος ο οποίος κατανοεί τις βαθύτερες, αν και δυσδιάκριτες με την πρώτη ματιά σχέσεις ανάμεσα σε αυτόν και τον τελευταίο των Παπούα, θα επεκτείνει τις αρχές του περί αλληλεγγύης σε ολόκληρο το ανθρώπινο γένος, καθώς επίσης και στα ζώα».
Απάντηση: Οι βασικές ηθικές αντιλήψεις ενός λαού είναι διαμορφωμένες μέσω ενός μακρού παρελθόντος και είναι συνυφασμένες με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Η αλληλοβοήθεια δεν αποτελεί βασικό στοιχείο, αλλά παράγωγο, προερχόμενο από την εγγύτητα που προκαλεί το όμαιμο μίας εθνικής ομάδας. Η αλληλοβοήθεια δεν διεθνοποιήθηκε ποτέ ως ηθική αρχή, η αδελφοποίηση είναι μία παρά φύση ιδέα και ως εκ τούτου προϊόν νοσηρής σκέψης. Οι άνθρωποι είτε γεννώνται αδέλφια είτε όχι. Οι αναρχικοί με δικαιολογία την απαλλαγή από την καταπίεση, επιθυμούν να εξαναγκάσουν τις κοινωνίες να αποδεχθούν την υποχρεωτική αλληλοβοήθεια και την ισοπεδωτική αδελφοποίηση, οι οποίες θα γίνουν παγκόσμιες αρχές μέσω μίας αυθαίρετης επέκτασής τους, επειδή έτσι τους αρέσει.
Ηθική αντίληψη (Προυντόν): «Να αισθάνεσαι, να επιβεβαιώνεις την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, πρώτα όσον αφορά το άτομό σου και ύστερα τον συνάνθρωπο, αλλά χωρίς εγωισμό, και χωρίς να λαμβάνεις υπ’ όψη οποιαδήποτε θεότητα ή κοινότητα, ιδού το δίκαιο. Να είσαι έτοιμος σε κάθε περίσταση να αναλάβεις, εν ανάγκη ακόμη και στον ίδιο σου τον εαυτό, την υπεράσπιση αυτής της αξιοπρέπειας, ιδού η δικαιοσύνη».
Απάντηση: Ποιος διασφαλίζει ότι και ο «συνάνθρωπος» διάκειται με το ίδιο πνεύμα απέναντί μου; Ιδού η αφέλεια. Να προστατεύσω έναν αλλόφυλο ακόμη και ενάντια στον εαυτό μου για του δώσω περισσότερο χώρο εις βάρος του έθνους μου; Έχω αυτό το δικαίωμα; Ιδού η ανοησία. Οι αναρχικοί σήμερα συμπεριφέρονται με τον ίδιο «αξιοπρεπή» τρόπο δε αυτούς που διαφωνούν μαζί τους, ή επιτίθενται με θρασυδειλία εναντίον ανθρώπινων στόχων; Ιδού η υποκρισία.